برّ و مصادیق آن در قرآن کریم

برّ و نیکی، در روابط بین افراد و مناسبت های اجتماعی نقش تعیین کننده ای ایفا می نماید؛ به گونه ای که با ایجاد فضایل اخلاقی، موجب استحکام روابط اجتماعی گردیده و استعدادهای متعالی انسان را به رشد و کمال مطلوب رسانیده و موجب نزدیکی قلوب آحاد ملت به یکدیگر شده و در ایجاد امّت واحده ی اسلامی، بسیار نقش آفرین است. هر جامعه ای که اساس فرهنگ آن بر پایه ی توجه به خیرات باشد، آن جامعه رو به سوی سعادت دنیوی و اخروی نموده و می تواند برای ملل و جوامع دیگر الگویی والا باشد. ایجاد زمینه برای تربیت انسان های خیّر، براساس معارف اصیل قرآن و عترت (علیهم السلام)، از اهداف اساسی این تحقیق است. مفهوم و حقیقت برّ؛ جامع خیرات است، که در ابعاد اعتقادی ـ اخلاقی و عملی قابل بررسی بوده و مصادیق متعدّدی از آن، در آیات و روایات عنوان گردیده است. در بیان اهمیت این موضوع، همین بس که: تمام اعمال نیک، در حیطه ی برّ قرار گرفته و بخش عمده ای از احکام و فروعات اسلام، بر پایــه ی برّ نهاده شده است و با پرداختن به آن، می توان به بخش عمده ای از مبانی و معارف اسلام دست یافت. برّ در بعد فردی و اجتماعی قابل بررسی می باشد، بدین ترتیب که؛ در بعد فردی از انسان نیکوکار، انسانی آراسته به عقاید حقّه و اخلاق حسنه و اعمال صالحه می سازد و در بعد اجتماعی، نقش کلیدی در بهبود مشکلات اجتماعی ـ اقتصادی و فرهنگی داشته و روابط مستحکمی بین مردم ایجاد می نماید و با رشد و توسعه برّ، همدلی و تعاون در جامعه پدید آمده و وحدت اسلامی در معنای حقیقی آن تجلّی می یابد؛ به گونه ای که، امنیت و عدالت و رفاه اجتماعی در میان اقشار مختلف استقرار می یابد. دستیابی به این اهداف متعالی در مورد برّ ـ که منظور نظر اسلام است ـ امکان پذیر نخواهد شد، مگر با مهیّا نمودن ملزومات آن، که عبارتند از: بهره مندی افراد از پشتوانه های اعتقادی و اخلاقی، همراه با معرفت به خداوند و یقین به قیامت و نیز، بهره مندی از تقوا، به معنای: پاکسازی درون از رذایل و آراستگی باطن به فضایل اخلاقی. سیمای برّ در آیات و روایات؛ با بیان اهتمام افراد به نیّت های خیر و ایجاد شرایط لازم برای احسان حقیقی و بیان اوصاف أبرار تصویر گردیده است. برخی آفات و موانع برّ و احسان، مانند: فخر فروشی، عجب، منّت گذاری، آزاررسانی، ریا و سُمعه در مسیر نیکوکاری آسیب های جدّی وارد می کنند و باید از سر راه برداشته شوند. از عوامل رشد و کمال برّ، می توان از : قدرشناسی از نیکوکاران، نیکی به عموم افراد، شتاب و استمرار در نیکوکاری و امثال اینها نام برد، که حرکت آدمی را به سوی برّ تسهیل می نمایند. آنچه در این پژوهش بدست آمد این است که: برای نهادینه کردن برّ در اجتماع، باید فرهنگ برّ را در جامعه ترویج نمود، به همین جهت می توان، در مقیاس های کوچکی از اجتماع، مانند: خانواده، مدرسه و خویشاوندان، افرادی نیکوکار را تربیت نمود، تا این افراد بتوانند در مقیاس های بزرگتری از اجتماع در امور خیرخواهانه نقش آفرین باشند. در این تحقیق به ارائه ی طرح هایی جدید، برای ایجاد خیریه هایی موفق اشاره شده و به مسئله ی وقف و احیای آن و پیشنهادهایی در این مورد پرداخته شده و نیز، صله ی أرحام به عنوان یکی از مبانی تقویت برّ و نیکوکاری در اجتماع مورد ارزیابی قرار گرفته است.